Przepis art. 121 k.c. jest instytucją, która wpływa na bieg terminu przedawnienia. Polega ona na tym, że jeśli wystąpią okoliczności wskazane w art. 121 k.c., to czasu trwania owych okoliczności nie wlicza się do okresu przedawnienia. Zatem następuje ono później, w przeciwieństwie do przepisów ogólnych. W przypadku, gdy okoliczność wynikająca z przepisu istnieje w chwili, gdy według ogólnych zasad bieg powinien się rozpocząć, rozpoczęcie ulega oddaleniu w czasie, aż do momentu ustania tej okoliczności. Jeśli natomiast owa okoliczność wystąpi już w trakcie biegu terminu przedawnienia, to następuje zawieszenie biegu. Aby ustalić upływ terminu przedawnienia, należy podliczyć czas, jaki minął aż do chwili wystąpienia okoliczności zawieszającej oraz czas już po jej ustąpieniu. Należy wspomnieć, iż zawieszenie nie niweczy skutku upływu czasu. Okoliczności, które powodują zawieszenie można podzielić na te o naturze:
- podmiotowej – art. 121 pkt 1-3 k.c. (roszczenia, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej, roszczenia, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli, roszczenia, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa)
oraz
- przedmiotowej – art. 121 pkt 4 k.c. (roszczenia, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody).
Pierwszą grupą roszczeń w stosunku, do których bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu są roszczenia dzieci przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej. Ma to swoje uzasadnienie w sytuacji prawnej, w jakiej znajdują się dzieci w stosunku do swoich rodziców. Przedstawicielami ustawowymi dziecka oraz jedynymi osobami uprawnionymi do dokonywania czynności prawnych w ich imieniu są rodzice. W szczególności chodzi tu o dochodzenie roszczeń przysługujących dzieciom. Na ogół oba podmioty nie są skłonne do dochodzenia roszczeń. Dziecko, które jest pod władzą rodzicielską nie ma możliwości prawnej działania przeciwko swoim rodzicom. Często jest jednak tak, że władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu rodzicowi. W takiej sytuacji, przedawnienie roszczeń przeciwko drugiemu z rodziców (temu, który nie ma władzy rodzicielskiej) biegnie bez żadnych przeszkód. Zawieszenie, o którym mowa odnosi się do wszelkich roszczeń, w tym alimentacyjnych. Ustanie władzy rodzicielskiej oznacza rozpoczęcie dalszego biegu przedawnienia. Dzieje się tak nawet zanim dziecko uzyska pełną zdolność do czynności prawnych. Problemów dostarcza sytuacja, w której władza rodzicielska ulega zawieszeniu. W tym czasie istnieje podstawa do tego, żeby ustanowić opiekuna dla dziecka, dlatego też przeważającym poglądem jest, że przedawnienie roszczeń dziecka przeciwko rodzicom, których władza rodzicielska uległa zawieszeniu, biegnie. Sam fakt, że rodzice faktycznie nie wykonują władzy rodzicielskiej, nie ma wpływu na ocenę, jednak mimo to bieg przedawnienia ulega zawieszeniu.
W przypadku zawieszenia biegu przedawnienia roszczeń osób, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom, które sprawują nad nimi opiekę i kuratelę przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli, uzasadnienie takiego stanu rzeczy jest analogiczne jak w przypadku roszczeń dzieci przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej. Czas zawieszenia jest uzależniony od czasu sprawowania wyżej wymienionej funkcji. Co ważne, bieg przedawnienia roszczeń przeciwko danej osobie rozpoczyna się w momencie jej zwolnienia, nawet jeśli nowy opiekun lub kurator nie jest jeszcze wyznaczony.
Trzecim przykładem roszczeń wobec których bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu są roszczenia między małżonkami przez czas trwania małżeństwa. Takie unormowanie podyktowane jest ochroną trwałości małżeństwa. Jak powszechnie wiadomo – procesy majątkowe małżonków nie służą ich dobrym stosunkom. Owe zawieszenie ma charakter wzajemny, czyli dotyczy każdej ze stron. Rozpoczęcie biegu przedawnienia następuje w chwili ustania małżeństwa (śmierć jednego z małżonków lub też rozwód) albo jego unieważnienia. Warto jednak zaznaczyć, że unieważnienie nie działa z mocą wsteczną, czyli nie uchyla okresu zawieszenia.
Ostatnimi roszczeniami w stosunku, do których bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu są roszczenia, których uprawniony nie może dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju, jeśli jest to wynikiem siły wyższej. Uprawniony nie może ich dochodzić przez czas trwania przeszkody. Działanie owej siły wyższej jest najczęściej powoływaną okolicznością zawieszenia biegu przedawnienia. Aby wyjaśnić istotę pojęcia „siły wyższej” sięga się po przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej, w szczególności na zasadzie ryzyka. Wyróżnia się dwie teorie siły wyższej. Pierwsza, stworzona przez Goldschmidta oraz druga, której autorem jest Exner. W polskim prawie cywilnym przyjmuje się teorię obiektywną Exnera. Według niej siła wyższa, to zdarzenie zewnętrzne, którego nie można przewidzieć, ani też nie da się zapobiec jego skutkom, jeśli już się je przewidzi.
Art. 122 k.c. wprowadza instytucję wstrzymania zakończenia biegu przedawnienia względem osób, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych. W uzasadnieniu tego uregulowania wskazuje się na ochronę interesu osób, które nie mają prawnej możliwości działania. Art. 122 k.c. gwarantuje wspomnianym osobom czas na realizację roszczeń po tym jak uzyskają oni rzeczywistą możliwość dochodzenia swoich praw. Może się to stać przez fakt ustanowienia kuratora lub opiekuna dla nich, czy też przez uzyskanie przez nie pełnej zdolności do czynności prawnych.
Art. 122 § 2 k.c. stanowi, że jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.
Art. 122 § 3 k.c. rozciąga stosowanie powyższych przepisów także na osoby, do do których istnieje podstawa do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia. Przepis ten ma uzasadnienie praktyczne, ponieważ osoby które zachowały pełną zdolność do czynności prawnych, a jednocześnie zachodzi wobec nich podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia są nieliczne. Znacznie więcej jest osób, co do których zachodzi podstawa do ubezwłasnowolnienia częściowego. Zatem ochrona przewidziana w art. 122 k.c. ma znaczenie dla osób, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, ale tylko tych z pośród nich, które nie mają przedstawiciela ustawowego.
Art. 122 § 1 i 2 k.c. chroni trzy kategorie podmiotów:
- małoletnich, którzy nie są pod władzą rodzicielską i dla których nie ustanowiono opiekuna,
- osoby ubezwłasnowolnione częściowo, którym nie wyznaczono kuratora,
- ubezwłasnowolnieni całkowicie, którzy nie posiadają ani opiekuna, ani nie pozostają pod władzą rodzicielską.
Uprawniony, który chce wykazać bezzasadność zarzutu przedawnienia jest osobą, na której spoczywa ciężar dowodu istnienia i czasu trwania okoliczności wynikających z art. 122 k.c. Największe trudności dowodowe napotykają osobę z art. 122 § 3 k.c. Dzieje się tak przede wszystkim wtedy, gdy okolicznością, która uzasadnia całkowite ubezwłasnowolnienie nie jest niedorozwój umysłowy, lecz zjawisko zmienne (w szczególności choroba psychiczna). W takiej sytuacji uprawniony musi wykazać, w którym momencie rozpoczął się i jak długo istniał ów stan uzasadniający ubezwłasnowolnienie.