Ile wynosi termin przedawnienia roszczeń z tytułu zachowku, roszczeń o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń oraz roszczeń przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub daro­wizny?

Roszczenia z tytułu zachowku oraz roszczenia o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń należą do kategorii roszczeń majątkowych, zatem zgodnie z ogólnymi zasadami kodeksu cywilnego ulegają przedawnieniu. Przepisem szczególnym, który reguluje przedawnienie wspomnianych roszczeń jest art. 1007 k.c. Wskazuje on na termin przedawnienia oraz początek jego biegu. Pozostały zakres regulują przepisy art. 121-123 k.c. Natomiast zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r. (III CSK 319/12, Lex nr 1353210), do określenia początku biegu przedawnienia roszczenia o zachowek nie stosuje się regulacji art. 120 k.c.

Zgodnie z art. 1007 § 1 k.c. roszczenia osoby uprawnionej z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń ulegają przedawnieniu z upływem lat 5.

Pięcioletni termin, o którym mowa obowiązuje dopiero od 23 października 2011 r., jednak ma on zastosowanie również do roszczeń z tytułu zachowku i o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń, które powstały przed tą datą i w tym dniu nie były jeszcze przedawnione.

W myśl art. 1007 § 2 k.c. pięcioletni termin przedawnienia dotyczy również oszczeń przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub daro­wizny.

Od kiedy biegnie termin przedawnienia roszczeń z tytułu zachowku oraz roszczeń o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń?

Przedawnienie roszczeń z zachowku biegnie od daty ogłoszenia testamentu.Pięcioletni termin przedawnienia roszczeń, o których mowa w art. 1007 § 1 k.c. rozpoczyna swój bieg od dnia ogłoszenia testamentu. Często zdarza się jednak, że pozostawiono kilka testamentów. Przyjmuje się wtedy, że pięcioletni termin przedawnienia rozpoczyna się od daty ogłoszenia tego testamentu, z którego treści uprawniony wywodzi wobec spadkobiercy roszczenie o zachowek. Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 651 kodeksu postępowania cywilnego datę otwarcia i ogłoszenia testament umieszcza się zawsze na dokumencie.

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury termin przedawnienia z art. 1007 § 1 k.c. nie biegnie dopóty, dopóki uprawniony do zachowku uważany jest za spadkobiercę testamentowego z mocy prawomocnego postanowienia sądu. Natomiast, jeśli chodzi o bieg przedawnienia, to rozpoczyna się on, gdy uprawniony był w błędzie, że testament jest nieważny. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się mimo możliwości pośredniego wnioskowania z zachowania innych osób, że uszczuplono uprawnienia osoby uprawnionej, jeśli nie ogłoszono testamentu.

Bieg terminu przedawnienia roszczeń z tytułu zachowku przeciwko osobom uprawnionym z tytułu zapisu windykacyjnego oraz osobom obdarowanym.

Ustawodawca w art. 1007 § 2 k.c. przesądził, że bieg pięcioletniego terminu przedawnienia roszczeń z tytułu zachowku przeciwko osobom uprawnionym z tytułu zapisu windykacyjnego oraz osobom obdarowanym rozpoczyna się od dnia, w którym otwarto spadek.

Początek biegu przedawnienia wyznaczany przez datę otwarcia i ogłoszenia testamentu budzi liczne wątpliwości, ponieważ w niektórych okolicznościach może okazać się to nieuzasadnione. Niekiedy wymagane jest, aby powzięto wiadomości o wyłączeniu od dziedziczenia. Niemniej jednak do wymagalności roszczenia o zachowek uprawnionego do dziedziczenia ustawowego stosuje się art. 1007 § 2 k.c. przez analogię (Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub daro­wizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.).

Konsekwencje różnych dat rozpoczęcia biegu przedawnienia.

W związku z tym, że w art. 1007 k.c. przewidziane są różne daty rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia, w różnych momentach przedawnienie kończy swój bieg. Roszczenie osoby uprawnionej z tytułu zachowku może się jeszcze nie przedawnić, a to samo roszczenie tyle tylko, że kierowane przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego od spadkodawcy zapisu windykacyjnego może już być przedawnione.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczenia o zachowek.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartego w uchwale podjętej dnia 22.10.1992 r. (III CZP 130/92, OSN 1993, nr 4, poz. 60), jeśli w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku uczestnik tego postępowania zgłosi zarzut nieważności testamentu, spowoduje to przerwanie biegu przedawnienia jego roszczenia o zachowek. Kwestionowanie przez uprawnionego ważności testamentu i żądanie stwierdzenia nabycia spadku na swoją rzecz jest czynnością najdalej idącą. Żąda on tym samym ustalenia praw do spadku na swoją rzecz. Żądanie to, jako najdalej idące, konsumuje roszczenie o zachowek i z tego powodu przerywa bieg terminu przedawnienia tego roszczenia (tak SN w uchwale dnia 10 października 2013 r., III CZP 53/13, OSNC 2014, nr 4, poz. 41). Stanowisko to jest jednak kwestionowane w literaturze.

Zarzut nieważności testamentu zgłoszony w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku przez wydziedziczonego nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia o zachowek jego zstępnych (uchw. SN z dnia 11 października 1995 r., III CZP 134/95, OSNC 1996, nr 1, poz. 15), bowiem jest to roszczenie o charakterze samodzielnym, niezależnym od roszczenia wydziedziczonego.

Przerywa bieg przedawnienia roszczenia (całego) również wniesienie pozwu zawierającego żądanie zapłaty zachowku, chociażby kwota zachowku okazała się wyższa od żądanej w pozwie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2009 r., III CSK 298/08, Biul. SN 2009, nr 9, s. 9).

Początek biegu terminu przedawnienia roszczeń z zachowku w przypadku braku testamentu.

Częstym zjawiskiem jest brak pozostawienia testamentu. W takim przypadku przyjmuje się, że początek biegu przedawnienia roszczeń z zachowku rozpoczyna się od chwili otwarcia spadku (art. 1007 § 2 k.c per analogiam).