Ile wynosi termin przedawnienia roszczeń z umowy spedycji oraz jakich roszczeń dotyczy?

Zgodnie z art. 803 § 1 k.c. roszczenia z umowy spedycji przedawniają się z upływem roku. Termin ten dotyczy wszystkich roszczeń, które mają źródło w umowie spedycji, czyli tych, które przysługują spedytorowi wobec zleceniodawcy, jak i tych, które ma zleceniodawca wobec spedytora.

Art. 803 § 2 k.c. wskazuje kilka możliwych początków biegu terminu przedawnienia roszczeń. Pośrednio wyróżnia się, więc kilka rodzajów roszczeń, które przysługują stronom umowy spedycji. Kwestią problematyczną jest stosowanie art. 803 § 1 k.c. do roszczeń regresowych dalszego spedytora wobec głównego. Należy jednak rozciągnąć przewidziany w omawianym przepisie termin przedawnienia na tego typu roszczenia.

Roszczenia z umowy spedycji przedawniają się z upływem jednego roku.Roczny termin, o którym mowa ma również zastosowanie do roszczeń przysługujących dalszemu spedytorowi przeciwko głównemu o zwrot wydatków jakie poczyniono w celu należytego wykonania zlecenia oraz do roszczenia o zwolnienie od zobowiązań zaciągniętych w celu należytego wykonania zlecenia. Podstawą tych roszczeń jest art. 742 w zw. z art. 796 k.c.

Jak łatwo zauważyć, przepis art. 803 § 1 k.c. jest regulacją szczególną w stosunku do art. 118 k.c. Krótsze terminy w przypadku roszczeń z umowy spedycji wynikają z dużej dynamiki zmian w obrębie czynności podejmowanych w ramach aktywności spedytora. Roczny termin określony w komentowanym przepisie ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie można go modyfikować poprzez porozumienie stron.

Jaki jest początek biegu terminu przedawnienia ?

Ustawodawca określając początek biegu terminu przedawnienia, w przepisie art. 803 § 2 k.c., wskazał na pewne zdarzenia, które mogą stanowić podstawę do wystąpienia z roszczeniami. Jeśli źródłem obowiązku odszkodowawczego jest uszkodzenie lub utrata przesyłki, to termin przedawnienia roszczeń zaczyna swój bieg od dnia, w którym dostarczono przesyłkę dotkniętą tego typu uszczerbkiem. W tym właśnie momencie, zleceniodawca ma możliwość stwierdzenia istnienia szkody. Po dostarczeniu przesyłki wszelkie ryzyka, które są z nią związane, przechodzą na jej odbiorcę. Jeśli natomiast przesyłki nie dostarczono z powodu jej utraty, lub jeśli dostarczono ją z opóźnieniem, to bieg terminu przedawnienia roszczeń zaczyna swój bieg od dnia, w którym przesyłka powinna być dostarczona zgodnie z wcześniej umówionym terminem. W tym momencie zleceniodawca może stwierdzić, czy nie uchybiono terminowemu dostarczeniu przesyłki. Często zdarza się, że nie wskazano w umowie dnia, w którym powinna być dostarczona przesyłka. W takiej sytuacji termin ten powinno się ustalić na podstawie ogólnych zasad. Powinno się też wziąć pod uwagę właściwość świadczenia.

W każdej innej sytuacji, jeśli źródłem powstania roszczenia są inne zdarzenia niż omawiane wyżej, termin przedawnienia roszczeń zaczyna swój bieg od dnia wykonania zlecenia.

Częstokroć zdarza się tak, że przed wykonaniem zlecenia spedycyjnego spedytor przyjmuje na siebie dodatkowe zlecenie, które modyfikuje jego pierwotne obowiązki. W takim przypadku za datę dostarczenia przesyłki uważa się dzień, w którym przesyłka została dostarczona do miejsca przeznaczenia wskazanego w zleceniu ostatecznie zmodyfikowanym.

Charakter roszczenia zleceniodawcy przeciwko spedytorowi o naprawienie szkody powstałej wskutek niewykonania przez spedytora kontraktowego obowiązku zapłaty przewoźnego przewoźnikowi za wykonaną usługę oraz przedawnienie takiego roszczenia.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące oceny charakteru takiego roszczenia nie jest jednolite. Według jednego stanowiska roszczenie takie wynika z nienależytego wykonania umowy spedycji i ma w niej swoje źródło. Zatem ulega przedawnieniu zgodnie z regułami określonymi w art. 803 k.c.

Natomiast zgodnie z drugim poglądem przyjmuje się, że obowiązek naprawienia szkody dla spedytora w tym przypadku wynika z treści art. 51 ust.1 Ustawy – Prawo przewozowe, a to z uwagi na spełnienie przez zleceniodawcę świadczenia na rzecz przewoźnika i wskutek niewykonania tego zobowiązania przez spedytora. Wedle stanowiska Sądu Najwyższego w takim ujęciu obowiązek spedytora ujmuje się jako wynikający z umowy przewozu, a nie z umowy spedycji (wyrok SN z dnia 28 września 2001 r., I CSK 787/10). Oprócz tego Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2009 r., I CKS 162/09, stanął na stanowisku, że roszczenie zleceniodawcy przeciwko spedytorowi o naprawienie szkody, która stanowi równowartość uiszczonego po raz drugi przewoźnego ze względu na dwukrotne jego zapłacenie przez zleceniodawce, jest roszczeniem wynikającym z umowy, o której mowa w przepisie art. 392 k.c. Dla przypomnienia, treść wspomnianego przepisu brzmi następująco: „Jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia, jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia.”

Po upływie jakiego terminu przedawniają się roszczenia spedytora przeciwko przewoźnikom oraz dalszym spedytorom, którym się posługiwał przy przewozie przesyłki?

W myśl art. 804 k.c. roszczenia spedytora przeciwko przewoźnikowi, dalszym spedytorom oraz innym osobom, którymi posługiwał się przy przewozie przesyłki, ulegają przedawnieniu z upływem sześciu miesięcy.

Początek biegu terminu przedawnienia roszczeń z art. 804 k.c.

Początek biegu terminu przedawnienia roszczeń, o których mowa w art. 804 k.c. jest zależny od sytuacji. Może nim być dzień, w którym spedytor dobrowolnie naprawił szkodę bez potrzeby wytaczania powództwa, albo dzień wytoczenia powództwa o naprawienie szkody przeciwko niemu.

Odpowiedzialność spedytora za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługiwał się przy wykonaniu zlecenia.

Jeśli spedytor występuje w imieniu własnym w stosunku do przewoźnika i nie przenosi na zleceniodawcę roszczeń, które przysługują mu do przewoźnika, to nie ma żadnych podstaw, aby stosować przepis art. 799 k.c. (Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze.). Spedytor działając w ten sposób narusza swój obowiązek, który wynika z umowy spedycji i powoduje szkodę u zleceniodawcy. Jeśli spedytor nie przeniesie na zleceniodawcę roszczenia odszkodowawczego, które mu przysługuje przeciwko przewoźnikowi, to tym samym naraża się na to, że będzie jedyną osobą pozwaną przez zleceniodawcę. W takim przypadku zostaje mu tylko krótki, sześciomiesięczny czas na dochodzenie roszczeń przeciwko przewoźnikowi.