Ile wynosi termin przedawnienia roszczeń sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej?
W myśl art. 576.2 § 1 k.c. roszczenie sprzedawcy przedawnia się z upływem 6 miesięcy. Przepis ten ma charakter szczególny w stosunku do art. 118 i 120 k.c. Celem tego krótkiego, sześciomiesięcznego terminu jest zmobilizowanie sprzedawcy końcowego do tego, aby szybko wystąpił z żądaniem przeciwko pozostałym sprzedawcom. Ponadto jest to uzasadnione również tym, że termin przedawnienia roszczenia nie jest w żaden sposób zależny od momentu, w którym poprzedni sprzedawca zbył wadliwą rzecz lub sam ją nabył. Dlatego też zbycie lub nabycie mogło nastąpić na długo przed sprzedaniem rzeczy konsumentowi, wobec którego sprzedawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi przez 2 lata, a odnośnie do nieruchomości – przez 5 lat.
Od kiedy rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia roszczeń sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej?
Formalnie, sześciomiesięczny termin rozpoczyna się z dniem poniesienia kosztów przez sprzedawcę w wyniku wykonania uprawnień z tytułu rękojmi przez konsumenta. Ów moment związany jest z poniesieniem szkody przez sprzedawcę (szkody, której można dochodzić). Zazwyczaj poprzedza on chwilę zaspokojenia kupującego, ale może również pokrywać się z tą chwilą. W tej pierwszej sytuacji będzie to np.:
- dzień obciążenia rachunku sprzedawcy, a nie dzień, w którym uznano rachunek konsumenta;
- dzień poniesienia kosztów naprawy rzeczy wadliwej, a nie dzień, w którym wydano rzecz naprawioną.
Do wyjaśnienia pozostaje kwestia „kosztów” poniesionych przez sprzedawcę. Ustawodawca celowo nie posłużył się liczbą pojedynczą. Zatem termin przedawnienia należy liczyć od momentu w, którym poniesiono ostatni koszt związany z zaspokojeniem danego roszczenia kupującego z rękojmi.
Początek biegu przedawnienia nie może nastąpić później niż w dniu, w którym sprzedawca powinien wykonać swoje obowiązki względem konsumenta. Na ten moment wskazuje przepis art. 561 § 2 k.c., który w przypadku naprawy lub wymiany rzeczy na nową ma być rozsądnym czasem od zgłoszenia roszczenia. Chwila ta nie zawsze jest jednak wyraźnie określona np. w przypadku złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy. Należy, więc przyjąć na podstawie art. 455 k.c., że następuje ona niezwłocznie po otrzymaniu oświadczenia przez sprzedawcę (art. 61 k.c.). Takie rozstrzygnięcie ma dwie zalety. Po pierwsze ma na celu mobilizowanie sprzedawcy do terminowego, czyli jak najszybszego, zaspokojenia roszczeń kupującego. Po drugie wzmacnia jego ochronę. Aby dokładnie określić dzień, w którym sprzedawca powinien wykonać swoje obowiązki wobec konsumenta, należy badać okoliczności konkretnego przypadku. Wspomniany rozsądny termin oraz niezwłoczność dotyczą czasu niezbędnego na weryfikację faktu istnienia wady oraz zasadności roszczenia konsumenta. Na tle obowiązujących przepisów nie odnosi się to jednak do czasu trwania rokowań, negocjacji lub mediacji z kupującym w celu polubownego rozstrzygnięcia sporu, również ewentualnego sporu sądowego. Czynności te prowadzą tylko do wskazania, która ze stron (i w jakim zakresie), miała rację co do faktu istnienia zgłoszonej przez konsumenta wady lub zasadności podniesionego roszczenia. Brak w takiej sytuacji podstawy prawnej do przyjęcia wstrzymania lub zawieszenia biegu terminu przedawnienia roszczenia sprzedawcy do poprzedniego sprzedawcy, które wynika z art. 576.1 k.c. Zniechęca to co prawda do podnoszenia nieuzasadnionych zarzutów oraz wchodzenia w spór, lecz jednocześnie stwarza dla sprzedawcy istotne ryzyko, jeśli dokona się niewłaściwej oceny faktycznej lub prawnej roszczeń konsumenta w związku z realnym niebezpieczeństwem upływu sześciomiesięcznego terminu przedawnienia.
Początek biegu sześciomiesięcznego terminu przedawnienia roszczenia sprzedawcy, o których mowa w art. 576.1 k.c. nie jest powiązany z wymagalnością tego roszczenia. Szczególny sposób liczenia biegu przedawnienia roszczenia sprzedawcy, kwestionujący zasadność żądań konsumenta, doprowadza do tego, że przedawnienie może nastąpić zanim powstanie roszczenie (zwłaszcza zanim powstanie szkoda). Wymagalność tego roszczenia określa się przy uwzględnieniu art. 455 k.c.
Bieg terminu przedawnienia w przypadku oddalenia przez sąd powództwa o naprawienie szkody przy braku odpowiedzialności strony za powstanie wady rzeczy.
Zgodnie z art. 576.2 § 2 k.c. jeśli sąd oddali powództwo o naprawienie szkody, stwierdzając, że strona pozwana nie była odpowiedzialna za powstanie wady rzeczy, bieg terminu przedawnienia w stosunku do wszystkich pozostałych sprzedawców nie może zakończyć się przed upływem 6 miesięcy od dnia, w którym orzeczenie oddalające powództwo stało się prawomocne. Jak zatem widać sąd musi stwierdzić istnienie wady. Jest to konieczne do przyjęcia braku odpowiedzialności za jej powstanie. Ponadto oddalenie powództwa nie może nastąpić z innej przyczyny (np. w wyniku przedawnienia roszczenia). Przepis art. 576.2 § 2 k.c. nie dotyczy sytuacji, w której powód wniósł co prawda powództwo, lecz nie o naprawienie szkody (np. o ustalenie odpowiedzialności), jak również na innej podstawie niż art. 576.1 § 1 i 2 in fine k.c. Co istotne – odpowiedzialność za powstanie wady nie jest przesłanką roszczenia przeciwko poprzedniemu sprzedawcy, który wiedząc o wadzie rzeczy, zaniechał poinformowania o niej kupującego. Bez znaczenia jest natomiast, wobec którego (czy też których) z poprzednich sprzedawców wniesiono powództwo oraz, czy oddalenie powództwa nastąpiło w całości, czy też w części.
Jak wyżej wspomniano, jeśli sąd oddali powództwo o naprawienie szkody, stwierdzając, że strona pozwana nie była odpowiedzialna za powstanie wady rzeczy, bieg terminu przedawnienia w stosunku do wszystkich pozostałych sprzedawców nie może zakończyć się przed upływem 6 miesięcy od dnia, w którym orzeczenie oddalające powództwo stało się prawomocne. W związku z tym wydawałoby się, że w każdym przypadku oddalenia powództwa przeciwko poprzedniemu sprzedawcy z przyczyn, o których mowa powyżej, sprzedawca ma możliwość pozwać któregokolwiek z pozostałych sprzedawców w terminie sześciu miesięcy i nie musi się martwić o skuteczne podniesienie przez niego zarzutu przedawnienia. Brak w systemie prawnym wskazania, aby dla stosowania przepisu art. 576.2 § 2 k.c. miała znaczenie długość trwania postępowania prawomocnie zakończonego lub by sprzedawca mógł się na nią powołać tylko w przypadku oddalenia powództwa wobec pierwszego z pozwanych poprzednich sprzedawców. Zatem za każdym razem, przy spełnieniu przesłanek z art. 576.2 § 2 k.c., sprzedawca końcowy miałby otwarty termin do pozwania kolejnego poprzedniego sprzedawcy, aż do czasu, gdy pozwie już wszystkich. Taka wykładnia powodowałaby jednak skutki sprzeczne z motywem, dla którego ustalono sześciomiesięczny termin przedawnienia określonego w art. 576.2 § 2 k.c. Ponadto prowadziłaby do wątpliwości konstytucyjnych, bowiem w odniesieniu do poprzednich sprzedawców, wobec których sprzedawca nie przerwał biegu terminu przedawnienia, roszczenie ulegnie przedawnieniu z upływem okresu wskazanego w art. 576.2 § 1 k.c. Zatem niedopuszczalne jest przyjmowanie, że po oddaleniu powództwa wobec któregokolwiek z poprzednich sprzedawców odpowiedzialność pozostałych odżywa. Art. 576.2 § 2 k.c. stosuje się tylko wobec tych poprzednich sprzedawców, względem których w chwili spełnienia się jego przesłanek, jeszcze nie upłynął bieg terminu przedawnienia roszczeń z art. 576.1 § 1 i 2 in fine k.c. Jedynie w takiej sytuacji mamy do czynienia ze wstrzymaniem zakończenia biegu terminu przedawnienia. Uzasadnieniem dla takiej wykładni jest brak wskazania nowego terminu przedawniania, a zamiast tego użycie przez ustawodawce zwrotu „nie może zakończyć się przed upływem sześciu miesięcy”.
Przedawnienie roszczeń z rękojmi.
Zgodnie z art. 568 § 2 k.c. roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminu określonego w § 1 wspomnianego przepisu. Zatem bieg przedawnienia nie może się skończyć przed upływem lat dwóch od dnia wydania rzeczy oraz przed upływem lat pięciu od dnia wydania rzeczy, gdy chodzi o nieruchomość. Pod pojęciem „stwierdzenie wady” należy rozumieć powzięcie przez kupującego wiedzy o tym, że rzecz ma wadę fizyczną w rozumieniu art. 556.1 k.c.